TÜRKİYE İSRAİL İLİŞKİLERİ

TÜRKİYE İSRAİL İLİŞKİLERİ

İsrail ile yaşanan ilk kriz 1956 yılında Süveyş Kanalının işgali ile yaşanmış olup iki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler ilk defa maslahatgüzarlık seviyesine inmiştir ve bu durum 1970 yılına kadar devam etmiştir.

1967 yılında ikinci Arap-İsrail Savaşları ile ilişkiler yeniden gerilmiştir. Türkiye İncirlik Üssü’nü Amerikan uçaklarına kapatarak ve Arap devletlerine silah yardımı noktasında yardımcı olmayarak tarafsız kalmaya çalışmıştır.

1973 yılındaki üçüncü Arap-İsrail Savaşı’nda yine Amerikan uçaklarına izin vermemiş, Rusya’nın hava sahamızı kullanmasına karşı çıkmayarak Arap ülkelerine yapılan yardıma engel oluşturmamıştır.

Filistin Kurtuluş Örgütünün 1988’de ilan ettiği Filistin Devletini Arap ülkelerinden önce tanımıştır.

1982 yılında Lübnan’ı işgal eden İsrail, bu bölgedeki FKÖ içinden destek alan Asala ve pkk ile ilgili Türkiye ile istihbarat paylaşımı içine girmesi, iki devlet arasındaki ilişkileri olumlu yönde etkilemiştir.

Türkiye İsrail ilişkilerinde durağanlaşan dönem 1990’lı yıllardır.

2002 yılında Cenin Kampı’na yapılan saldırıyı dönemim Başbakanı Ecevit “soykırım” olarak değerlendirmiştir.

2004 yılında Hamas lideri Şeyh Ahmed Yasin’in öldürülmesini Başbakan Erdoğan İsrail Devleti’nin yapmış olduğu bu suikastı terör olarak tanımlamıştır.

2006  yılında İsrail, Hamas lideri Halid Meşal’in Ankara’da misafir olmasını Türkiye’nin Hamas Örgütü’nü tanıması şeklinde yorumlamış ve sert eleştirilerde bulunmuştur.

Davos Krizi

İsviçre’nin Davos kasabası 1971’den beri düzenlenen Dünya Ekonomik Forumu’na ev sahipliği yapmaktadır.

2009 yılında Türkiye Başbakanı Erdoğan’ın Bm Genel Sekreteri Ban Ki Moon’un, Arap Birliği Sekreteri Amr Musa’nın ve İsrail Cumhurbaşkanı Perez’in panelist olarak katıldığı “Gazze: Ortadoğu’da Barış” paneli zirveye damga vurmuştur.

 Medya Etkisi ve Alçak Koltuk Krizi

Türkiye-İsrail İlişkilerinde önemli bir etkiye sahip olan medya, özellikle Türk dizi  ve filmlerinde İsrail’in Filistinlilere  yaptığı sistematik saldırıları zaman zaman eleştirmiştir.

Bu gelişmelerin sonucunda İsrail Dışişleri Bakan Yardımcısı Danny Ayalon’un, Türkiye’nin Tel Aviv Büyükelçisi Oğuz Çelikkol’la görüşmesinde, Çelikkol’u alçak koltukta oturtması, masaya sadece İsrail bayrağını koyması, Çelikkol’un yanında gazetecilere olayın kumpas olduğunu İbranice olarak açıklaması ve Çelikkol’la tokalaşmaması Ankara’da çok sert bir şekilde karşılandı.

Ankara İsrail Büyükelçisi Gabby Levy’i Dışişleri Bakanlığına çağırıp durumdan duyulan hoşnutsuzluğu dile getirip bir özür beklendiğini aksi halde Büyükelçi Çelikkol’un geri çağırılacağını söylemiştir.

Mavi Marmara Saldırısı ve Palmer Raporu

31 Mayıs 2010 tarihinde  abluka altında tutulan Gazze Şeridine insani yardım götürmekte olan Gazze Yardım Filosu’na İsrail silahlı kuvvetlerinin saldırısı sonucu 8 Türkiye, 1 ABD vatandaşı olmak üzere 9 kişinin hayatını kaybetmesi ayrıca çok sayıda insanın yaralanması, Türkiye İsrail ilişkilerini çatışma noktasına getirmiştir.

Saldırının ardından Türkiye Tel Aviv büyükelçisi geri çağırılmış ve ilişkiler maslahatgüzar seviyesine indirilmiştir.

32 ayrı ülkeden 600 civarında kişinin bulunduğu filo kıyıdan 72 mil uzakta, uluslar arası sularda saldırıya uğramıştır.

BM Genel Sekreterliği Soruşturma Paneli başkanı Geoffrey Palmer’in Eylül 2011’de hazırladığı rapora göre İsrail’in kendini savunması hakkına yer vermesi ile Türkiye tarafını tatmin etmediğini söylemiştir.

Ayrıca İsrail’in gemiye çıkmadan önce nihai uyarının yapılmadığı, aşırı ve mantıksız davrandığı, müdahalenin orantısız olduğunu ve yaralananlara ve ölenlerin ailelerine tazminat ödemesinin gerektiğini raporda yer almıştır.

Mavi Marmara saldırısıyla gerilen Türkiye İsrail ilişkilerinin onarılması için İsviçre’de 5 maddelik taslak anlaşması imzalandı.

1-Mavi Marmara için tazminat

2-Büyükelçiler yeniden göreve başlayacak

3-Türkiye davalardan vazgeçecek

4-Hamas’ın Türkiye’deki aktiviteleri sınırlandırılacak

5-Doğalgaz imkanları değerlendirilecek

Türkiye bu haberleri doğruladı ancak sürecin devam ettiğini belirtti.