Muhasebe Gelir Ve Giderlerin Envanter İşlemleri

İşletme sahiplerinin varlıklar üzerindeki haklarının ifadesi olan öz sermayeyi artıran işlemler gelir, öz sermayeyi azaltan işlemler giderdir. Gelirlerin ve Giderlerin izlendiği hesaplara da gelir tablosu hesaplan denir. Bilançoda yer almayan ve dönem sonunda Dönem Kar veya Zarar Hesabına devredilen bu gelir tablosu hesaplarının, devir kayıtlarından önce çeşitli bakımlardan kontrol edilmesi ve gerekli ayarlama kayıtlarının yapılması gerekir.

GELİRLERLE İLGİLİ DÖNEMSONU İŞLEMLERİ Dönem sonunda gelirler; dönem bakımından, gerçekleşme bakımından ve vergi kanunlan bakımından kontrol edilerek gerekli ayarlama kayıtlan yapılır. Gelirlerin Dönem Bakımından Kontrolü: Gelir hesaplannın dönem sonunda kontrolünde, dönem içinde bu hesaplara kaydedilmiş tutarların hepsinin .bilanço dönemine ait gelirler olup, olmadığı araştırılır. Bu kontrolde, gelir hesaplanna kaydedilmiş tutarlar içinde gelecek döneme ait olanlar varsa, bu tutarlar gelir hesaplanndan çıkanlarak, pasif karakterle bir bilanço hesabı olan 380 Gelecek Aylara Ait Gelirler Hesabının alacağına kaydedilir.  

Peşin Tahsil Edilmiş Donem Gelirinin Ayarlanması: işletmeler henüz gelir olarak gerçekleşmemiş fakat buna ilişkin olarak yapılan tahsilatların tamamını dönem içinde 480 Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hesabına kaydetmiş olabilirler. Bu hesaba kaydedilen tutarlar dönem sonunda kontrol edilerek, içinde bulunan dönemde gelir olarak gerçeklesen kısmı saptanır. Saptanan kısım île ilgili gelir hesabına alacak; gelecek yıllara ait gelirler hesabına borç yazılarak ait olduğu dönemin sonuçlarına devri sağlanır.  

Gerçekleştirilmiş Fakat Tahsil Edilmemiş Gelirler: Muhasebenin dönemsellik kavramı gereğince tahsil edilmemişte olsa gerçekleşen bütün gelirlerin dönemin kayıtlarında yer almaları gerekir. Bu nedenle gerçekleşen (tahakkuk eden), ancak henüz tahsil edilmeyen gelirler de dönem sonunda ilgili gelir hesaplanna kaydedilir. Bu yapılmadığı takdirde dönemin gelirleri olduğundan az görüneceğinden, dönemin kan veya zaran da doğru olarak belirlenemeyecektir.  

Gelirlerin Vergi Kanunları Bakımından Kontrolü: Bir işletmenin ticari kan belirlenirken, dönem içinde elde edilen tüm gelirler ticari kara eklenir. Ancak vergiye matrah olacak kar(mali kar) belirlenirken, vergi kanunlarına göre vergiye tabi olmayan gelirlerin ticari kar rakamından düşülmesi gerekir.

GİDERLERLE İLGİLİ DÖNEM SONU İŞLEMLERİ Giderlerin de dönem sonunda, gelirlerde olduğu gibi, dönem bakımından gerçekleşme bakımından ve vergi kanunlan bakımından kontrol edilerek gerekli ayarlama kayıtlan yapılır ve böylece dönemin gerçek giderleri belirlenmiş olur.   Giderlerin

Dönem Bakımından Kontrolü: Faaliyet sonucu kar yada zarann saptanmasında sadece o dönemin gelirini elde etme bakımından yapılan giderler, dönem kan veya zaran hesabına devredilmelidir. Bu nedenle döneni içinde ilgili gider hesaplanna kaydedildikleri halde, henüz tükenmeyen ve kendilerinden izlenecek dönemde yararlanacak harcamalar, bu gider hesaplanndan çıkanlarak 180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabında aktifleştirilmeleri ve dönem sonu bilançosunda gösterilmelidir.  

Peşin Ödenmiş Dönem Giderlerinin Ayarlanması: 180 Gelecek Aylara Ait Giderler Hesabı bir önceki dönemden devreden bir hesap olabileceği gibi, henüz gidere dönüşmeyen(tükenmeyen) bazı harcamalarda dönem içinde bu hesaba kaydedilmiş olabilir. Bu nedenle gelecek aylara ait giderler hesabı dönem sonunda kontrol edilerek, içinde bulunulan dönemde gider olarak gerçekleşmiş tutarlar varsa saptanır. Saptanan tutar, ilgili gider hesabına aktanlarak ait olduğu dönemin karından düşülmesi sağlanır.  

Gerçekleşmiş Fakat Ödenmemiş Dönem Giderleri: Muhasebenin dönemsellik kavramı gereğince, bütün giderlerin ilgili olduğu dönemin kayıtlannda yer alması gerekir. B u nedenle dönem içinde gerçekleşen(tahakkuk eden), ancak ödemesi yapılmayan giderlerin de belirlenerek dönem sonunda ilgili gider hesaplanna kaydı yapılır. Bu yapılmadığı takdirde dönemin giderleri olduğundan daha az görüneceğinden, dönemin kar ve zaran doğru olarak belirlenemeyecektir. Elektrik, su, telefon ve buna benzer giderlerin ödenmeleri genellikle birkaç ay sonra yapılmaktadır. Bu nedenle bilanço tarihine kadar ödenmeyen bu tür giderlerin tutarlan ilgili yerlerden öğrenilerek, kayıtlara alınması sağlanmalıdır.  

Giderlerin Vergi Kanunları Bakımından Kontrolü: İşletmeler faaliyetleri sırasında amaçlarına ulaşmak için çeşitli giderler yaparlar. İşletme politikalan gereği yapılan tüm bu giderler, özsermayede azalışa neden olduktan için gider veya zarar olarak kaydedilmeleri ticari kann saptanması bakımından doğaldır. Ancak, vergi kanunlan mali kann saptanması sırasında hangi giderleri kabul ettiğini, hangilerini kabul etmediğini belirtmiştir. Bu nedenle mali kann(vergi matrahı) saptanması için kabul edilmeyen giderlerin ticari kara eklenmesi gerekir. Dönem sonunda beyanname üzerinde bu işlemin yapılabilmesi için kabul edilmeyen gelirlerin ve giderlerin nazını hesaplarda izlenmesi önerilmektedir. Açılan nazım hesaplar, vergiye tabi olmayan gelirler hakkında bilgi verme görevi sona erince kapatılır.

7/A SEÇENEĞİNE GÖRE MUHASEBELEŞTİRİLEN FAALİYET VE FİNANSMAN GİDERLERİNİN GELİR TABLOSU HESAPLARINA AKTARILMASI Tekdüzen Hesap Planının fâaliyet giderlerinin dönem içinde doğduklarında 7. Gruptaki maliyet hesaplarına kaydedilmesi ve dönem sonunda 6 gruptaki ilgili gelir tablosu hesaplarına aktarılmasını öngördüğü daha önce belirtilmişti. Aynı uygulama finansman giderleri içinde geçerlidir. Faaliyet giderleri; üretim ve satış maliyetlerine yüklenmeyen işletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili giderleri ifade eder. 7/A seçeneğini benimseyen bir ticaret işletmesinin kullanacağı fâaliyet ve finansman giderlerine ilişkin hesaplar şunlardır: 760 Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri

770 Genel Yönetim Giderleri

780 Finansman Giderleri Yıl içinde 7. Gruptaki gider hesaplarına kaydedilen ara mali tablolar (aylık, üç aylık, altı aylık) düzenleyen işletmelerde ara dönem sonlarında Yansıtma Hesapları aracılığıyla Gelir Tablosu Hesaplarına yansıtılır. Bu yansıtma işlemi sırasında ilgili yansıtma hesapları alacaklandınlırken, ilgili gelir tablosu hesapları da borçlandırılır.Dönem sonunda da yansıtma hesaplan ile 7. Gruptaki ilgili gider hesapları karşılıklı kapatılır.   Sadece dönem sonunda mali tablolar düzenleyen işletmeler ise: 1- Giderlerin yansıtma hesapları aracılığıyla gelir tablosu hesabına yansıtılması 2- 7.gruptaki fâaliyet ve finansman giderlerinin izlendiği hesaplar ile yansıtma hesaplarının kapatılması kayıtlarının her ikisini de dönem sonunda yaparlar. Sonuçta; dönem sonunda sadece 631, 632, 660 nolu gelir tablosu hesaplan kalan verecektir. Bu hesaplarda 690 Dönem Karı veya Zararı Hesabına devredilerek kapatılır.

GELİR TABLOSU HESAPLARININ DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABINA DEVREDİLMESİ

Dönem içinde meydana gelen gelirlerin ve giderlerin kaydedildikleri gelir ve gider hesaplan dönem sonunda 690 Dönem Kar veya Zararı Hesabına devredilerek kapatılır. Gelir tablosu denilen bu hesapların devredildiği Dönem Karı veya Zararı Hesabı, işletmenin bir hesap dönemi içinde öz sermayesinde kar veya zarar olarak meydana gelen artış veya azalışların gösterildiği bir hesaptır. Bu hesabın borç tarafinda hesap döneminde meydana gelen bütün giderler ve zararlar; alacak tarafinda ise bütün gelirler ve karlar toplanır. Dönem Karı veya Zararı hesabı alacak kalanı verirse, işletme fâaliyetlerinden karlı, borç kalanı verirse zararlı sonuçlanmış demektir.

GELİR HESAPLARININ KAPATILMASI Gelir hesapları alacaklı yanlı çalışan ve alacak kalanı veren hesaplardır. Bu hesapların kapatılması; alacak kalanları kadar borçlandırılması. Dönem Karı veya Zararı kadar alacaklandırılması şeklinde olur.

GİDER HESAPLARININ KAPATILMASI Gider hesapları borç yanlı çalışan ve borç kalanı veren hesaplardır. Bu hesapların kapatılması, borç kalanları kadar alacaklandırılması, Dönem Karı veya Zararı Hesabının borçlandırılması şeklinde olur.

DÖNEM KARI VEYA ZARARI HESABININ KAPATILMASI Hesap dönemi içinde oluşan tüm gelir ve karlar ile gider ve zararların, dönem sonunda Dönem Karı veya Zararına devredilmelerinden sonra bu hesap işletmenin o fâaliyet döneminin net sonucu kar yada zararının saptanmasını sağlar. Dönem sonunda hesap borç kalanı verirse zarar, alacak kalanı verirse kar söz konusudur.